Ảnh 1: Ông Lê Xuân Bình là một trong số ít ở Khánh Quang đã đầu tư máy móc hiện đại làm nghề ép mật mía

Nghề làm mật mía của người dân Khánh Quang xã Châu Quang huyện Quỳ Hợp có từ thời những năm 1963. Các cụ cao niên trong làng cho biết mảnh đất này do cư dân ở xã Hưng Khánh huyện Hưng Nguyên lên định cư theo chương trình xây dựng nông trang rồi mang theo nghề. Từ đó, bao đời nay cứ thế hệ này nối tiếp thế hệ kia, nghề làm mật trở thành một nghề không thể thiếu đối với bà con. Trước đây khi mới bắt đầu làm, người dân phải dùng đến sức trâu bò mới ép được mía lấy nước. Nhiều năm lại nay người dân Khánh Quang đã đầu tư máy móc hiện đại, đảm bảo năng suất hơn. Ông Lê Xuân Bình- Xóm Khánh Quang xã Châu Quang, Quỳ Hợp, Nghệ An chia sẻ “một năm như vườn đây được khoảng độ 70 chảo mật, mỗi chảo khoảng 17 lít mật, một năm được khoảng 30 triệu riêng tiền mật, tiền ép được hơn 10 triệu”.

Ảnh 2+3: Nấu mật mía quan trọng là giữ lửa trong lò luôn ổn định, gạn bọt để khi mật chín sánh vàng

Để có được sản phẩm mật mía thơm ngon, điều đầu tiên nguyên liệu mía phải đạt đến độ chín, cây mía phải săn chắc, ngọt lịm, độ đường cao. Trên mảnh đất Khánh Quang này, cây mía được trồng rất có năng suất và đảm bảo cho ra lò những sản phẩm mật thơm ngon. Việc nấu thành phẩm cũng là một quá trình phức tạp yêu cầu người nấu phải có kỹ thuật, kinh nghiệm mới có thể cho ra những mẻ mật đạt tiêu chuẩn. Sau khi ép được nước mía ra là công đoạn chuẩn bị lò, củi để nấu. Quá trình nấu mật mía quan trọng nhất là giữ lửa trong lò luôn ổn định. Bởi thế trong quá trình nấu phải luôn luôn canh chừng. 

Ông Đậu Ngọc Khánh- Xóm Khánh Quang, xã Châu Quang, Quỳ Hợp, Nghệ An vui vẻ nói “Nhà nào cũng được vì ba sào mía để ép thôi, như năm nay nhà mình thường được 34-35 chảo/ năm. Đặc biệt của mía Khánh Quang khác các nơi như Nghĩa Đàn thứ nhất do chất đất, đất cực kỳ quan trọng, thứ 2 là giống, thứ 3 là kỹ thuật nấu, kỹ thuật nấu như các nơi không lóng được, chứ nơi đây là lóng sạch nen mật khác hơn, chất lượng khác hơn vừa ngọt vừa không đường, nó tốt, thành thương hiệu của làng đây rồi, các nơi không thể theo hắn được, đặc biệt của làng Khánh Quang là rứa”.

Nhờ có mật mía mà đời sống của bà con vùng núi này ngày một cải thiện. Giá bán một lít mật mía khoảng 35-40 ngàn đồng. Nhiều gia đình ở Khánh Quang nhờ làm mật mía nên đời sống đã khấm khá so với những vùng khác trong huyện, nhiều hộ có lãi 20-40 triệu đồng cho mỗi vụ. So với những nghề khác thì nghề làm mật đã mang lại lợi nhuận rất cao cho bà con ở đây.

Ảnh 4: xóm Khánh Quang nhộn nhịp không khí sản xuất mật mía tất bật, khẩn trương

Ông Hoàng Ngọc Đương - Bí thư Chi bộ xóm Khánh Quang, xã Châu Quang, Quỳ Hợp, Nghệ An cho biết "Xóm Khánh Quang đã có nghề làm mật mía từ lâu. Hàng năm có khoảng 30-35% hộ sản xuất làm mía, mỗi năm thu nhập 10-15 triệu/hộ, các năm trước người ta làm nhiều hơn, năm nay đầu ra hơi kém hơn, bà con cũng làm ít hơn do dịch bệnh Covid, sức mua giảm, tuy nhiên vẫn duy trì sản xuất để giảm tỷ lệ hộ nghèo, bớt khó khăn cho bà con trong cuộc sống”.

Về xóm Khánh Quang sẽ bắt gặp hình ảnh các hộ làm mật tất bật, rộn ràng đón những chuyến xe ra vào lấy hàng của khách mang đi khắp nơi trong và ngoại tỉnh. Mặc dù sản lượng chưa nhiều nhưng nghề làm mật mía xóm Khánh Quang đã mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều gia đình, góp phần phát triển kinh tế địa phương.